Apen na-apen?

Klauteren, rollen en stoeien: omdat braaf op het pad blijven overrated is.

In dit artikel vertel ik je hoe kinderen en jongeren zelfvertrouwen, instinct en (veer)kracht ontwikkelen dankzij fysieke activiteiten in de natuur, geïnspireerd door het dierlijke in de mens.

Mijn naam is Harald; ik ben bewegingstherapeut en boomklimmer. Vanuit de organisatie ApeNest organiseer ik boomklimmen en het bouwen van innovatieve speelbossen. En het is mijn missie om grote en kleine mensen de kans te geven weer meer aap te zijn.

De (d)evolutie van buitenspelen

Als ik mijn grootmoeder hoor spreken over haar jeugd spreekt ze over kapotte knieën, een oude vrachtwagen als hun "geheim" kamp en uren rolschaatsen in straten waar enkele auto's per dag langsreden. Kinderen lééfden toen buiten. De laatste 50 jaren is het aantal uren dat een kind gemiddeld buitenspeelt drastisch gedaald.

Gedragsbiologen hebben bij veel dieren, en vooral zoogdieren, waargenomen dat jonge dieren heel veel spelen, met elkaar en met hun omgeving. Ze doen dit om te leren jagen, zich te verdedigen, sociale banden op te bouwen en nog zoveel meer. Ook bij mensen is aangetoond dat spelen van invloed is op alles, van de fysieke vaardigheden en woordenschat van een kind tot probleemoplossing, creativiteit, samenwerken en empathie.

Letterlijk en figuurlijk meer aap

Wat zit er dan achter het "meer aap" zijn? Als ik met een groep ouders en kinderen in de bomen ga klimmen, maken we apengeluiden en slingeren we van de takken. Het is een beeld en ervaring dat velen, vooral kinderen, niet vergeten. En er zit meer achter dan enkel een metafoor voor wild spelen. Mensen hebben als directe verwanten van de apen een lichaam dat heel geschikt is om in de bomen te klimmen. Veel kinderen zullen spontaan een boom in klimmen als ze er één zien. In sommige jager-verzamelaar gemeenschappen is boomklimmen een deel van hun cultuur omdat ze al klimmend honing halen, fruit plukken, op dieren jagen, … Boomklimmen is een instinct dat ons in direct contact brengt met de natuur. Maar boomklimmen is vaak niet meer toegelaten op de speelplaats en in parken riskeren jongeren een GAS-boete als ze de boom in gaan. Als ik ‘meer aap’ ben, dan bedoel ik dit spontane gedrag dat natuurlijk aanvoelt, maar soms de sociale normen in vraag stelt.

Twee tekorten; aanraking en natuur

In Vlaanderen, en veel andere "Westerse" landen is aanraking een gewogen geschenk. We "geven" het vaak vrijuit aan baby's, kleine kinderen en andere wezens die eigenlijk geen nee kunnen zeggen. Hoe ouder we worden hoe meer het deel uitmaakt van de sociale etiquette. Sociale affectie wordt gecodeerd in een schouderklop, handdruk, misschien een kus op de wang. Met daartussen vooral gebabbel. Het was geen geheim dat er tijdens de lockdown net als een virus een enorme huidhonger circuleerde. Mensen zijn sociale wezens, en het fundament voor sociale banden is aanraking.

In diezelfde landen wordt door vele opvoedingsexperts aan de alarmbel getrokken. Er heerst een nieuwe pandemie, en die heet "Nature deficit disorder"¹. Een moeilijk woord voor; we zitten te veel binnen, kijken te lang naar een scherm, en we (onze kinderen) worden er ziek van. Maar zelfs in natuurwandelingen, bij uitstek de kans om iets te beleven, wordt er nog steeds vaak braaf op de padjes gebleven met veel gepraat over de planten en dieren die daarbuiten leven. "Kijken mag, aanraken niet". Terwijl de kinderen net een band scheppen door letterlijk in aanraking te komen met de natuur.

Bezorgde volwassenen, bange kinderen

Dit is misschien een gevoelige snaar, maar het is in de eerste plaats aan de ouders zelf om meer tijd en ruimte te maken voor spelen. Niet alleen voor hun kinderen maar ook voor zichzelf. Uiteraard ziet spelen er anders uit voor volwassenen dan voor kinderen. Volwassenen die zelf moeite hebben met spelen, hebben soms vreemde reacties op spelende kinderen: ze worden jaloers, of ze worden bang.

-

"ik wil altijd een aap zijn!", zegt een kind na het einde van een geanimeerde boomklimsessie. Waar hij zijn liefde voor klauteren in de bomen in heel zijn lijf voelde zinderen.

"Eet jij graag frietjes?", vraagt de meester die langs de kant staat te babbelen met de juf.

"Ja", antwoordt het manneke.

"Awel, dan kunt ge geen aap zijn. Want apen kunnen geen frieten eten."

-

Dit was een gesprek dat echt plaatsvond en waarbij ik een kramp voelde in mijn borst. Het lijkt onschuldig. Maar eigenlijk zegt de meester hier tegen het kind; "Je hebt je genoeg geamuseerd, vergeet je droom en doe normaal." Of dit de intentie was van de meester weet ik niet. Ik denk dat de meester (onbewust) jaloers was op het kind die de tijd van zijn leven beleefde. Jaloezie is heel natuurlijk, een emotie zoals een ander. Zich afreageren op een kind, niet.

Wanneer kinderen hoger in de boom klimmen of heel intens met elkaar gaan speelvechten, kan je heel goed zien welke ouders om kunnen met die intensiteit. Ouders die zelf zelden risico's nemen, fysiek of emotioneel, projecteren hun angsten op het gedrag van kinderen. Kinderen weten heel goed wat hun grenzen zijn. Als ouders kinderen vanuit hun eigen angst beperken of betuttelen, dan zorgt dit ervoor dat kinderen aan hun eigen capaciteiten gaan twijfelen. Want als papa of mama zegt dat het te gevaarlijk is, dan moet dat wel zo zijn.

“Als volwassenen hebben we enorm veel invloed op wat kinderen geloven over zichzelf en de wereld.”

De term helikopterouders is al vaak gebruikt. Maar het belangrijkste blijft te beseffen dat we als volwassenen enorm veel invloed hebben op wat kinderen geloven over zichzelf en de wereld. En dus, als we willen dat er meer speelruimte is voor kinderen, dan mogen we met veel plezier het goeie voorbeeld geven.

Het goede nieuws

De blijde boodschap is dat iedereen baat heeft bij meer speeltijd! Maar hoe pak je dat nu aan? Als je als ouder een (verborgen) creatief talent hebt, dan kan dat jouw manier van spelen zijn. Zelf veel tekenen, zingen, wat dan ook, en dat met je kinderen delen. Onderstaande tips zijn voor de ouders die graag buiten zijn en bewegen, maar dit nu minder beleven.

Alles begint bij het vertrouwen in en het verzorgen van je lijf. Rugpijn, gespannen schouders, hoofdpijn…noem maar op. Wanneer we ouder worden stapelen de kwaaltjes zich op. Door een sedentaire levensstijl zijn veel volwassenen niet meer in staat om vrij te bewegen. Om te springen, klimmen, rollen, en vooral te vallen. Elke lichaam kan meer bewegingsvrijheid ervaren, als er tijd wordt gemaakt om te oefenen. Maar voor ons lichaam klaar is voor snelle bewegingen is er nood aan ontspannen en trage bewegingen. Dit kan in groep door yoga, tai-chi, feldenkrais of andere bewegingsvormen. Ook online zijn heel veel goede instructievideo's. Belangrijk: breng die heupen in beweging. De heupen zijn namelijk de motor van al onze bewegingen.

(1) Op handen en voeten stappen, (2) over de grond rollen en (3) hangen (liefst aan tak van de boom), zijn de drie basisbewegingen die dagelijks op het menu mogen voor een fysieke paraatheid. En dat is het. Zolang ons lichaam zich veilig voelt om te bewegen, kunnen we op ontspannen manier nieuwe dingen uitproberen. Wacht niet op je kinderen om uitgenodigd te worden om te spelen. Ga buiten op avontuur en ontdek wat je lijf allemaal kan! Je kinderen zullen je dankbaar zijn.

1. https://richardlouv.com/blog/what-is-nature-deficit-disorder